Zespół policystycznych jajników PCOS

Postanowiłam podjąć temat zespołu policystycznych jajników (PCOS), ponieważ dość często spotykam się z sytuacjami, kiedy pojęcie to jest nadużywane, a pacjentki wprowadzane w błąd. Z drugiej jednak strony jest to jedno z najczęstszych zaburzeń hormonalnych u kobiet (4-12% kobiet w wieku rozrodczym), stąd podejrzewam, że wiele z Was poszukuje rzetelnej informacji na temat swojej choroby i właściwego postępowania. PCOS jest chorobą przewlekłą i na dzisiejszy stan wiedzy nieuleczalną, dlatego od momentu rozpoznania wymaga ścisłej obserwacji kobiety i leczenia interdyscyplinarnego do końca życia, żeby zapobiec powikłaniom tej choroby.

Zacznijmy od rozpoznania. 
Na konferencji Towarzystwa Nadmiaru Androgenów (Androgen Excess Society), która odbyła się w 2016 roku w Syrakuzie na Sycylii rozdzielono rozpoznawanie zespołu PCO na dwie grupy wiekowe: nastolatki i kobiety dojrzałe i przyjęto następujące kryteria diagnostyczne.

U dorosłych kobiet konieczne jest stwierdzenie:
1. hiperandrogenizmu – albo pod postacią nadmiernego owłosienia, czyli hirsutyzmu albo poprzez stwierdzenie nadmiaru testosteronu całkowitego we krwi (przekroczenie normy laboratoryjnej podanej na wyniku lub współczynnik FAI>5%)
ORAZ
2. Jednego z 4 objawów:

  • obraz policystycznych jajników w USG, tj.objętość jajników>10ml i/lub 12 i więcej pęcherzyków o średnicy 2-9mm w każdym jajniku
  • brak miesiączki >6miesięcy
  • cykle miesiączkowe dłuższe niż 35 dni
  • cykle miesiączkowe bezowulacyjne (progesteron <4ng/l w 22-24 dniu cyklu)

Wynika z tego, że obraz policystyczności w USG jest niewystarczający do rozpoznania zespołu policystycznych jajników!

U nastolatek kryteria diagnostyczne są jeszcze bardziej zaostrzone. Przede wszystkim:
1. Nie wolno rozpoznawać PCOS wcześniej niż 2 lata po wystąpieniu pierwszej miesiączki. Jeśli w tym czasie dziewczynka wykazuje pewne zaburzenia, należy ją obserwować i ponowić diagnostykę, bo być może jest w grupie ryzyka i choroba rozwinie się u niej później.
2. Nie bierze się pod uwagę wyglądu jajników w USG (w okresie dojrzewania jajniki mogą naturalnie wykazywać cechy policystyczności)
3. Stwierdza się podwyższony poziom testosteronu całkowitego we krwi (UWAGA! Inne normy dla nastolatek niż dla dorosłych – skonsultuj wynik z lekarzem)
4. Występują cykle miesiączkowe dłuższe niż 45 dni i/lub stwierdza się brak mięsiączki >90dni

W obu przypadkach, zarówno u nastolatek, jak i u dorosłych kobiet, trzeba wykluczyć inne zaburzenia hormonalne. W przypadku stwierdzenia podwyższonego poziomu androgenów we krwi (szczególnie hormonu 17-OH-progesteronu) należy pogłębić diagnostykę o zaburzenia kory nadnerczy.

A co, jeśli mam rozpoznany zespół policystycznych jajników?
PCOS to choroba, która ma wiele twarzy i objawia się u różnych kobiet w różny sposób. Podstawowe objawy, z którymi zgłaszają się pacjentki to zaburzenia miesiączkowania, trudności w zajściu w ciążę, a w młodszym wieku trądzik, hirsutyzm. Często występują również zaburzenia metaboliczne, insulinooporność i zaburzenia gospodarki cukrowej, zaburzenia gospodarki lipidowej, skłonności do otyłości. Nie każda pacjentka z PCOS będzie miała wszystkie opisane wyżej objawy, dlatego każda dziewczyna z tą chorobą powinna być prowadzona przez dwóch specjalistów: ginekologa i lekarza chorób metabolicznych i mieć leczone te zaburzenia, które u niej występują.
Podstawą leczenia jest zmiana stylu życia. Jest to najtrudniejszy z punktu widzenia pacjentki, ale najskuteczniejszy sposób leczenia PCOS. Należy wdrożyć dietę opartą o niski indeks glikemiczny (opisałam tą dietę w zakładce cukrzyca w ciąży) oraz zastosować regularny wysiłek fizyczny 3-5x w tygodniu po ok.40minut. Badania naukowe wykazały, że samo takie postępowanie może przywrócić regularne miesiączki i owulacje. Przy stwierdzonej insulinooporności lekiem z wyboru jest Metformina. Do regulacji cyklu i przywracania owulacji stosuje się dodatkowe leczenie hormonalne. W okresie międzykoncepcyjnym stosowanie leczenia hormonalnego o typie antyandrogennym zapobiega trwałemu zwyrodnieniu jajników i w konsekwencji niepłodności, ma też świetny efekt kosmetyczny. Zaburzenia gospodarki lipidowej leczy się dietą i lekami zgodnie z zaleceniami Poradni Chorób Metabolicznych. W przypadku trudności w zajściu w ciążę zaleca się stosowanie preparatów z myo-inozytolem (badania naukowe na włoskiej populacji wykazały przywrócenie owulacji u ponad 70% niepłodnych pacjentek z PCOS i zwiększenie odsetka ciąż o 18-30%)
Jak napisałam wcześniej, PCOS jest chorobą przewlekłą, nieuleczalną, dlatego wprowadzone zmiany stylu życia i leczenie trzeba stosować przez całe życie i modyfikować zależnie od wyników badań kontrolnych. Właściwie dobrane leczenie, dieta i ćwiczenia mogą spowodować ustąpienie dolegliwości i utrzymać chorobę pod kontrolą, zapobiegając jej późnym powikłaniom.

Przyszłość
Zależnie od wieku kobiety leczenie PCOS skupiamy na tych problemach, które w danym momencie są dla niej ważne. W okresie międzykoncepcyjnym regulujemy cykl, leczymy trądzik, zaburzenia metaboliczne. W okresie koncepcyjnym leczymy niepłodność i zaburzenia metaboliczne. Po okresie koncepcyjnym skupiamy się przede wszystkim na profilaktyce późnych powikłań związanych z tą chorobą.
Pacjentki cierpiące na PCOS mają zwiększone ryzyko:

  • przerostu endometrium i raka trzonu macicy
  • cukrzycy typu 2
  • dyslipidemii
  • nadciśnienia tętniczego
  • chorób sercowo-naczyniowych

Za większość z tych powikłań odpowiada insulinooporność i otyłość. Dlatego jeszcze raz powtarzam, że dieta oparta o niski indeks glikemiczny, regularny wysiłek fizyczny oraz utrzymanie prawidłowej masy ciała ma zbawienny wpływ na efekty lecznicze i w dużej mierze zapobiega wystąpieniu w/w chorób.

Pozdrawiam serdecznie i zachęcam do zadawania pytań podczas wizyty lekarskiej

LUX-FEMINA Prywatna Specjalistyczna Praktyka Lekarska
ul. Ślęzan 34/2
41-608 Świętochłowice

luxfemina.com © 2024. All Rights Reserved